Etiologia i objawy choroby Alzheimera

Czynniki ryzyka są niejednoznaczne, zaś etiologia choroby nie została w pełni wyjaśniona. Wiadomo jednak, że jej charakterystyczną cechą jest stopniowe i nieodwracalne zwyrodnienie i obumieranie neuronów w mózgu. Odpowiedzialne za to są powstające w mózgu tzw. płytki starcze (zewnątrzkomórkowe agregaty peptydu amyloidu β, tzw. Aβ) oraz tzw. sploty neurofibrylarne (wewnątrzkomórkowe kompleksy hiperfosforylowanego białka Tau − p-Tau). Zmiany te zlokalizowane są w obszarach odpowiedzialnych za pamięć, uczenie się oraz emocje i powodują obniżanie ilości połączeń synaptycznych oraz stopniowe zwyrodnienie i obumieranie neuronów¹.

Choroba Alzheimera rozwija się powoli i bardzo często na samym początku jest niezauważalna. Pierwsze objawy najczęściej przypisywane są zmianom związanym z wiekiem, a nie bezpośrednio rozwijającemu się schorzeniu. Charakterystyczne dla choroby Alzheimera są zaburzenia pamięci krótkotrwałej i uczenia się (najczęstsze objawy), problemy z wykonaniem bardziej złożonych zadań wymagających pamięci, koncentracji, myślenia abstrakcyjnego, pogarszanie się pamięci długoterminowej (w miarę postępu choroby), zaburzenia językowe (od problemów ze znalezieniem właściwego słowa aż po afazję), zaburzenia wzrokowo-przestrzenne (od „gubienia i szukania” rzeczy aż po brak orientacji nawet we własnym domu), zaburzenia praksji, a w zaawansowanych stadiach choroby trudności w rozpoznawaniu znajomych osób. Chorym często towarzyszą objawy depresyjne (u ok.25% chorych), zaburzenia zachowania, objawy psychotyczne, urojenia, zespoły błędnego rozpoznawania, pobudzenia i zaburzenia snu².

Diagnostyka i leczenie farmakologiczne

Diagnostyka choroby Alzheimera jest bardzo trudna. Obecnie jedyne pewne rozpoznanie daje tylko badanie neuropatologiczne, podczas którego stwierdza się obecność płytek starczych i złogów neurofibrylarnych oraz atrofię części mózgu. W praktyce klinicznej wykorzystuje się jednak szereg badań ułatwiających przyżyciowe rozpoznanie choroby. Postępowanie diagnostyczne obejmuje wywiad (zarówno z chorym, jak i z osobą towarzyszącą/opiekunem), ocenę zaburzeń poznawczych (skala MMSE, test zegara, ADL, IADL i inne skale oraz testy neuropsychologiczne), badanie fizykalne (w tym także badanie neurologiczne i psychiatryczne) oraz badania laboratoryjne (w tym ocena markerów z płynu mózgowo-rdzeniowego, m.in. ilości Aβ, całkowitego białka tau, p-tau) oraz neuroobrazowanie, tj. TK, MRI, PET^{2, 3}.

Obecnie leczenie choroby Alzheimera jest jedynie leczeniem objawowym. Ponieważ stwierdzono, iż w mechanizmie choroby znaczącą rolę odgrywa niedobór acetylocholiny i upośledzenie przekaźnictwa cholinergicznego, leczenie obejmuje dwie grupy leków: inhibitory acetylocholinowe (donepezil, rivastigmina, galantamina) i memenatynę (Ebixa, Axura). Cały czas poszukiwane są leki zapobiegające powstawaniu lub też usuwające już istniejące płytki starcze i złogi neurofibrylarne. Jednak leki te pozostają nadal w fazie badań klinicznych. W ostatnich latach coraz większą wagę przykłada się do zajęć grupowych, podczas których chorzy wspólnie wykonują zadania wspomagające funkcje poznawcze oraz ćwiczenia usprawniające pamięć^{2, 3}.