menu close arrow_back_ios person_add home

Wpływ diety bezglutenowej na mikroflorę jelit i funkcje immunologiczne

Anna Wojtasik

IMMUNOŻYWIENIE

08-03-2018

16/2018

Głównym czynnikiem środowiskowym wpływającym na różnorodność bakteryjnej flory jelitowej i jej funkcjonalność jest dieta. Zmieniony skład mikroflory jelitowej powszechnie występuje u chorych na celiakię i – w świetle ostatnich badań – uważany jest za jeden z ważniejszych czynników biorących udział w patogenezie choroby.

Organizm człowieka zasiedlony jest bilionami symbiotycznych mikroorganizmów, które są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Największą liczbę mikroorganizmów oraz największe ich zróżnicowanie stwierdzono w przewodzie pokarmowym, w szczególności w jelicie grubym, gdzie pełnią one różne funkcje, wpływając na fizjologię i zdrowie człowieka16. Mikroflora składa się z flory autochtonicznej (symbiotycznej), zabezpieczającej przed kolonizacją przez szkodliwe mikroorganizmy, oraz allochtonicznej, pochodzącej z pożywienia, konkurującej o miejsca do zasiedlenia w organizmie człowieka. Ilość i różnorodność gatunkowa flory bakteryjnej zmienia się w zależności od odcinka jelita, np. w jelicie czczym wynosi 105–107, z najważniejszymi rodzajami Bacteroides, Lactobacillus oraz Streptococcus. W jelicie krętym zwiększa się do 107–108, z przewagą Bacteroides, Clostridium, Enterococcus, Lactobacillus, Veillonellai Enterobacteriaceae. Najkorzystniejsze warunki rozwoju, z racji spowolnienia pasażu jelitowego, drobnoustroje mają w jelicie grubym, gdzie ich liczba wzrasta nawet do 1012, z przewagą Bacteroides, Clostridium, Bifidobacterium, Enterococcus, Eubacterium, Fusobacterium, Peptostreptococcus, Ruminococcus, Streptococcus i Bacillus13.

 

Rola mikroflory jelitowej

Jelita wraz z zasiedlającymi je mikroorganizmami wpływają na zachowanie homeostazy i pełnią zasadniczą funkcję w mechanizmach obronnych organizmu. Oddziaływanie na zdrowie i fizjologię gospodarza jest wielokierunkowe – zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie. Do najważniejszych funkcji mikroflory jelitowej należą m.in.: stymulacja rozwoju układu immunologicznego, oporność na kolonizację mikroorganizmami patogennymi, funkcja metaboliczna i troficzna.

U ludzi zdrowych w mikroflorze jelit przeważają mikroorganizmy korzystne dla zdrowia, pozostające ze sobą w stanie równowagi biologicznej. Do mikroflory ochronnej zalicza się przede wszystkim bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Są odpowiedzialne za produkcję witamin (witaminy K, biotyny, kwasu foliowego, witaminy B12) oraz trawienie nieprzyswajalnych dla człowieka węglowodanów (błonnika) do cukrów prostych i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (Short-Chain Fatty Acids – SCFA). SCFA stymulują wzrost i różnicowanie nabłonka jelitowego, wykazują też właściwości immunomodulujące poprzez hamowanie nieprawidłowych reakcji zapalnych w błonie śluzowej jelita10. Wytwarzane przez bakterie metabolity, takie jak: obniżający pH przewodu pokarmowego kwas mlekowy, nadtlenek wodoru czy bakteriocyny, a także konkurowanie z bakteriami patogennymi o składniki odżywcze oraz miejsce przylegania do nabłonka jelita chronią przewód pokarmowy przed namnażaniem mikroorganizmów potencjalnie chorobotwórczych8.

Poza funkcją wewnątrzwydzielniczą, związaną z trawieniem, jelito cienkie jest ważnym narządem układu immunologicznego. Bakterie jelitowe modulują odporność śluzówkową i stanowią pierwszą linię obrony przed antygenami nabytymi doustnie.

W obrębie jelita wytwarza się około 80% wszystkich immunoglobulin (białek odpowiedzi odpornościowej), jak również lokalizuje się ponad połowa wszystkich krążących w organizmie limfocytów (komórek układu odpornościowego). Istotną rolę w mechanizmach obronnych pełni obecna w jelicie tzw. bariera jelitowa, na którą składa się mikroflora jelit, układ GALT (tkanka limfatyczna związana z błonami śluzowymi jelita cienkiego) oraz ścisłe połączenia między komórkami nabłonka jelitowego, których selektywna przepuszczalność uniemożliwia przenikanie substancji obcych (antygenów) do krwiobiegu8, 10.

Głównym czynnikiem środowiskowym wpływającym na różnorodność bakteryjnej flory jelitowej i jej funkcjonalność jest dieta. Zmieniony skład mikroflory jelitowej powszechnie występuje u chorych na celiakię i – w świetle ostatnich badań – uważany jest za jeden z ważniejszych czynników biorących udział w patogenezie choroby.

Chcesz przeczytać więcej?

Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.


O autorze

Anna Wojtasik

CZYTAM ARTYKUŁY

Doktor technologii żywności i żywienia, specjalista z zakresu żywienia człowieka. Absolwentka Wydziału Technologii Żywności SGGW w Warszawie. Adiunkt w Instytucie Żywności i Żywienia. Współrealizatorka projektów i programów, m.in. dotyczących zwalczania nadwagi i otyłości w Polsce, a także grantów dotyczących oceny żywienia i stanu odżywienia chorych na celiakię i opracowania klinicznych zaleceń w projektowaniu diet dla osób nietolerujących glutenu. Prowadzi działalność dydaktyczną na studiach podyplomowych oraz poradnictwo dietetyczne w Ogólnopolskim Centrum Dietetyki IŻŻ. Autorka licznych publikacji z zakresu żywienia człowieka.