Tarczyca jest narządem dokrewnym wydzielającym trzy hormony – tyroksynę (T4), trójjodotyroninę (T3) i kalcytoninę. Hormony tarczycy wpływają na metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów, przemiany energetyczne, czynności mózgu i obwodowego układu nerwowego, gospodarkę wapniowo-fosforanową i wodną. Nieprawidłowości w wydzielaniu hormonów przez tarczycę mogą prowadzić do określonych zaburzeń. Istotną rolę w ocenie zaburzeń czynnościowych tarczycy pełnią badania laboratoryjne.

Tarczyca i jej hormony – budowa i fizjologia

Tarczyca jest gruczołem umiejscowionym w przednio-dolnej części szyi, przylegającym do tchawicy. Jednostką strukturalną i czynnościową gruczołu są pęcherzyki otoczone komórkami pęcherzykowymi i wypełnione koloidem. Głównym białkiem strukturalnym koloidu jest tyreoglobulina (Tg). Komórki pęcherzykowe produkują dwa hormony: trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4), które są wydzielane do koloidu i tam magazynowane. Innym rodzajem komórek tarczycy są komórki C, w których syntetyzowana jest kalcytonina – hormon odpowiedzialny za zmniejszenie zawartość jonów wapnia we krwi oraz zatrzymywanie wapnia w kościach¹.

T3 i T4 są syntetyzowane z aminokwasu tyrozyny i jodu. Jod jest transportowany we krwi w formie jodku i po dotarciu do tarczycy joduje reszty tyreoglobuliny. W konsekwencji powstaje monojodotyronina (MIT) i dijodotyronina (DIT), które są substratem do syntezy T3 i T4. W tym procesie uczestniczy peroksydaza tarczycowa (TPO). Tarczyca wydziela głównie T4 (85% produkcji tarczycy), która jest prohormonem, resztę stanowi T3. Hormony we krwi w znakomitej większości są związane z białkami osocza: globuliną wiążącą tyroksynę (TBG), prealbuminą wiążącą tyroksynę (TBPA) i albuminą wiążącą tyroksynę (TBA). Pozostałe występują we krwi w postaci wolnej – fT3 i fT4 (od angielskiego free). T4 po dotarciu do tkanek zostaje odjodowana w komórce do T3 przy udziale dejodynazy, ponieważ aktywność biologiczna T4 jest kilkukrotnie niższa niż T3. Następnie hormon łączy się z receptorem hormonów tarczycy. Receptor ten należy do receptorów jądrowych, którego działanie polega na bezpośredniej regulacji ekspresji genów. Receptory hormonów tarczycy znajdują się praktycznie we wszystkich komórkach organizmu, dlatego efekt biologiczny hormonów tarczycy jest wielokierunkowy i oddziałuje na kilka narządów jednocześnie. Hormony tarczycy są inaktywowane w łożysku i wątrobie, a efektem jest powstanie nieaktywnej biologicznie formy T3, tzw. odwrotnej T3 (rT3, od angielskiego reverse)^{1, 2}.