Zespół jelita drażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS) jest schorzeniem obejmującym zmiany w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego charakteryzujące się przewlekłymi, nawracającymi wzdęciami, bólami w jamie brzusznej oraz występowaniem biegunek, zaparć, bez współistniejącej przyczyny organicznej czy biochemicznej1. U wielu pacjentów z diagnozą IBS zauważa się powiązanie objawów gastrycznych z obniżonym stanem psychicznym, w tym stanami depresyjnymi. Jedną z głównych przyczyn powstawania IBS jest stres.
Zespół jelita drażliwego jest coraz częstszym problemem. Według danych epidemiologicznych występuje u około 10–20% całej populacji i zaraz po infekcjach górnych dróg oddechowych jest drugą co do częstości przyczyną nieobecności w pracy2. Zespół jelita drażliwego sprawia problem nie tylko pacjentom, ale także lekarzom i dietetykom. W związku z tym, że spektrum objawów IBS jest bardzo szerokie oraz obejmuje wiele dolegliwości ze strony układu pokarmowego, jedyną możliwością postawienia diagnozy jest wyeliminowanie występowania innych chorób o zbliżonych objawach. Aktualnie do rozpoznania IBS obowiązują IV kryteria rzymskie, które podają, że jeżeli w ciągu ostatnich 3 miesięcy, przez co najmniej 1 dzień w tygodniu występował ból brzucha związany z defekacją, wraz ze zmianą konsystencji stolca i/lub ze zmianą częstości wypróżnień (wystarczą 2 z tych kryteriów), to możemy rozpoznać zespół jelita drażliwego3. Rozszerzenie diagnostyki wymagane jest w przypadku współwystępowania objawów dodatkowych. Takimi objawami może być nagły spadek masy ciała, niedokrwistość z niedoboru żelaza, krwawienie z odbytu bądź objawy nocne wybudzające pacjenta. Wytyczne podkreślają, że jeśli chodzi o dobór odpowiednich badań, należy podchodzić do pacjenta bardzo indywidualnie. Diagnostyka w dużej mierze powinna zależeć od czasu trwania choroby, nasilenia objawów, wieku pacjenta oraz wywiadu rodzinnego.
Badaniami, o które najczęściej poszerza się diagnostykę, są: morfologia krwi obwodowej, białko C-reaktywne (ang. C-reactive protein, CRP) oraz oznaczanie przeciwciał niezbędnych do diagnostyki celiakii4. Panel badań dodatkowych może obejmować również badanie nadwrażliwości pokarmowych, badanie kału w kierunku mikrobioty jelitowej, krwi utajonej, kalprotektyny czy pasożytów.
Diagnostyka IBS – badania z krwi
Morfologia krwi obwodowej jest podstawowym badaniem laboratoryjnym, które polega na ilościowej i jakościowej ocenie wyglądu komórek krwi. Morfologia krwi obejmuje badanie zróżnicowanych parametrów kilku jej składników: czerwonych krwinek (erytrocytów), białych krwinek (leukocytów) oraz płytek krwi (trombocytów). Badanie to jest wykonywane szczególnie pod kątem niedokrwistości i trombocytopenii. Do wykonania badania potrzebna jest krew żylna. Badanie wykonuje się rano, najpóźniej do godziny 9. Pacjent powinien być na czczo. Na wynik morfologii krwi może wpłynąć szereg czynników, takich jak np. spożycie dzień wcześniej alkoholu. Przed badaniem można jedynie wypić około ½ szklanki wody bądź gorzkiej herbaty5.
Kolejnym badaniem, które wykorzystuje się do diagnostyki IBS, jest oznaczenie białka C-reaktywnego (CRP). Białko C-reaktywne – to białko osocza z grupy tzw. białek ostrej fazy, które są produkowane przez wątrobę. CRP jest nieswoistym markerem stanu zapalnego w organizmie wywołanego przez zakażenia bakteryjne, wirusowe bądź zapalenia jelit i trzustki6. Oznaczenie CRP wykonuje się również u pacjentów z przewlekłymi chorobami zapalnymi w celu wykrycia zaostrzenia choroby lub oceny skuteczności leczenia.
W przypadku diagnostyki schorzeń związanych z prawidłowym działaniem jelit wykorzystuje się w pierwszej kolejności badania z krwi i kału. Zarówno w przypadku IBS jak i nieswoistych chorób zapalnych jelit, jednoznaczne zdiagnozowanie pacjenta jest dużym wyzwaniem.
