menu close arrow_back_ios person_add home

RED-S - ryzyko niedoboru energii w sporcie

Izabela Grabowska

DIETETYKA SPORTOWA

03-09-2018

19/2018

Aktywność fizyczna człowieka jest ważnym elementem zachowania zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Podejmowanie regularnej aktywności fizycznej oraz prawidłowy sposób żywienia zmniejszają ryzyko rozwoju chorób, takich jak: otyłość, cukrzyca typu 2, choroby układu sercowo-naczyniowego, niektóre nowotwory czy choroby neurodegeneracyjne. Z drugiej strony – zbyt intensywna aktywność fizyczna może być przyczyną pogorszenia stanu zdrowia. Zaburzenia dotykające sportowców dość często są związane z ujemnym bilansem energetycznym.

Zapotrzebowanie na energię oraz składniki odżywcze i płyny zależy od rodzaju wysiłku fizycznego, jego intensywności i czasu trwania, warunków otoczenia, stopnia wytrenowania, a także indywidualnych cech i preferencji żywieniowych sportowca. Istotne jest indywidualne dopasowanie strategii żywieniowej do cyklu treningowego25.

Dostarczanie odpowiedniej ilości kalorii wraz z dietą jest dużym wyzwaniem zarówno dla osób zawodowo uprawiających sport, jak i ćwiczących rekreacyjnie, zwłaszcza w dyscyplinach sportu, których zawodnicy są bardziej narażeni na niedobory energetyczne. Ma to miejsce szczególnie w tzw. sportach estetycznych (np. gimnastyka estetyczna, łyżwiarstwo figurowe), wytrzymałościowych lub ultrawytrzymałościowych (np. kolarstwo, maraton, triathlon) oraz sportach z kategoriami wagowymi (np. judo, wioślarstwo, podnoszenie ciężarów). Problem w powyższych dyscyplinach dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn 21.

Pierwszą publikacją w tym obszarze była praca Yeager K.K i wsp. (1993) opisująca zjawisko tzw. triady sportsmenek (Female Athlete Triad), jako zespół współistniejącego zaburzenia odżywiania, osteoporozy i braku miesiączki u kobiet uprawiających sport26. Pięć lat później, w 1997 r., Amerykańskie Towarzystwo Medycyny Sportowej (ACSM) wydało swoje pierwsze stanowisko dotyczące badań przesiewowych, diagnozowania, profilaktyki i leczenia triady sportsmenek18, a zaktualizowane stanowisko z roku 2007 definiowało triadę sportsmenek jako zespół zaburzeń charakteryzujący się współzależnością pomiędzy trzema komponentami, takimi jak: dostępność energii, cykl menstruacyjny i tkanka kostna.

W roku 2014 Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOI) rozszerzył koncepcję triady sportsmenek, proponując zastąpienie go terminem „względnego niedoboru energii w sporcie” (RED-S – Relative Energy Deficiency in Sport). Model RED-S szerzej opisuje negatywne konsekwencje niedostatecznego dostarczenia energii na zdrowie i wyniki sportowe14. Ze względu na to, iż niska dostępność energii powoduje takie same konsekwencje zdrowotne zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, model RED-S obejmuje również sportowców płci męskiej, a ponadto także sportowców rasy innej niż kaukaska oraz niepełnosprawnych14, 23.

Zmiana terminologii była przedmiotem dyskusji i obaw, iż nowa definicja będzie się odnosić do populacji, w stosunku do których nie mamy dostatecznych dowód naukowych, a także odwróci uwagę od sportowców płci żeńskiej. Ponadto krytykowano dodanie szeregu konsekwencji zdrowotnych, gdyż wydaje się, że i to spowoduje odwrócenie uwagi od dobrze zbadanych i potwierdzonych skutków zdrowotnych w triadzie. Wątpliwości te zaznaczają konieczność dalszych badań nad prawidłowym rozpoznaniem i postępowaniem w zespole względnego niedoboru energii w sporcie3.

Należy podkreślić fakt, iż zaburzenia, jakimi są triada sportsmenek i względny niedobór energii w sporcie, mogą występować zarówno u zawodowych sportowców, jak i u osób rekreacyjnie uprawiających sport13.

 

Aktywność fizyczna człowieka jest ważnym elementem zachowania zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Podejmowanie regularnej aktywności fizycznej oraz prawidłowy sposób żywienia zmniejszają ryzyko rozwoju chorób, takich jak: otyłość, cukrzyca typu 2, choroby układu sercowo-naczyniowego, niektóre nowotwory czy choroby neurodegeneracyjne. Z drugiej strony – zbyt intensywna aktywność fizyczna może być przyczyną pogorszenia stanu zdrowia. Zaburzenia dotykające sportowców dość często są związane z ujemnym bilansem energetycznym.

Chcesz przeczytać więcej?

Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.


O autorze

Izabela Grabowska

CZYTAM ARTYKUŁY

Dietetyk sportowy, psychodietetyk. Absolwentka studiów doktoranckich w Zakładzie Fizjologii Stosowanej w Instytucie Medycyny Doświadczalnej Klinicznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie (gdzie uzyskała tytuł dr n. med.). Od 2013 roku jest związana z Centralnym Ośrodkiem Medycyny Sportowej. Współpracuje z Instytutem Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej „Sanvita”. Wykładowca na uczelniach wyższych (Warszawski Uniwersytet Medyczny, Wyższa Szkoła Rehabilitacji w Warszawie).