menu close arrow_back_ios person_add home

Żywienie osób starszych w kontekście osteoporozy

Dietetyk kliniczny Monika Dudek-Palaczyk

ŻYWIENIE OSÓB STARSZYCH

08-01-2018

15/2018

Osteoporoza to schorzenie coraz częściej diagnozowane nie tylko u osób w podeszłym wieku, ale także w grupie młodych pacjentów. Nie bez powodu nadaje się jej miano „cichej epidemii”. Niestety poświęca się temu problemowi zbyt mało uwagi, a prowadzone działania profilaktyczne nadal są mało skuteczne.

Podobne korzystne efekty terapii osteoporozy uzyskuje się poprzez zwiększenie podaży wapnia z diety i w postaci suplementów. Jednak dawkę i rodzaj suplementu powinien dobrać lekarz. Dietetyk, układając plan żywienia dla seniora z osteoporozą, szczególnie musi zadbać o urozmaicenie jadłospisu w produkty bogate w wapń (np. jogurt naturalny, ser twarogowy, ser żółty, kefir, migdały, orzechy brazylijskie, brokuły, jarmuż, nasiona lnu lub nasiona chia). Należy przy tym pamiętać o innych trudnościach, z jakimi boryka się senior, jak np. utrata uzębienia i konieczność noszenia sztucznego uzębienia czy problem ze zmniejszonym wydzielaniem śliny przez ślinianki i uczuciem suchości w jamie ustnej, co może stać się problemem w spożywaniu niektórych proponowanych przez nas produktów obfitujących w wapń. W takiej sytuacji zaleca się szukanie rozwiązań tych problemów, np.:

Są to drobne zalecenia, ale z pewnością znacząco ułatwią seniorowi korzystanie z diety. Oprócz wzbogacenia diety w wapń, należy też pamiętać o czynnikach, które mogą zmniejszać jego wchłanianie w przewodzie pokarmowym pacjenta. Trzeba pamiętać, że wraz z wiekiem fizjologicznie zmienia się kwasowość żołądka oraz zdolność do trawienia i wchłaniania niektórych składników diety. Warto więc unikać czynników zewnętrznych, które mogą potęgować trudności w przyswajaniu przez organizm wapnia, jak np.:

Do czynników zmniejszających biodostępność wapnia należą także:

Istnieją też czynniki sprzyjające wchłanianiu wapnia, jak np. laktoza, niektóre aminokwasy, kwas cytrynowy czy wspomniana wyżej witamina D3.

W planie dietetycznym dla pacjenta zmagającego się z osteoporozą należy zadbać nie tylko o odpowiednią podaż aktywnej formy witaminy D, tj. 1,25(OH)2D3, czy wapnia, ale także magnezu. Jego niedobór będzie nie tylko osłabiał wchłanianie wapnia z pokarmu, ale także negatywnie oddziaływał na siłę mięśni i ich skurcz, co w przypadku zapobiegania upadkom odgrywa ogromne znaczenie. Magnez można dostarczać z dietą, włączając do jadłospisu produkty bogate w ten składnik (np. kakao, kasza gryczana, pestki dyni, orzechy laskowe) i suplementując – tym jednak powinien zająć się lekarz4–12.

Układając plan żywienia dla seniora zmagającego się z osteoporozą, dietetyk powinien myśleć nie tylko o zaleceniach żywieniowych w tej jednostce chorobowej, lecz wziąć też pod uwagę wiek pacjenta i możliwość współwystępowania innych schorzeń i problemu wielolekowości. Dlatego wskazując, jakie produkty w diecie są zalecane, a jakich lepiej unikać, nie można koncentrować się tylko na osteoporozie. Dodatkowo nie można zapomnieć o tym, że wraz ze starzeniem się organizmu dochodzi do fizjologicznych zmian, które dotykają nie tylko wzroku i słuchu, ale też przewodu pokarmowego, układu mięśniowego. Jeden pacjent z osteoporozą może samodzielnie wykonywać zalecenia dietetyczne, inny będzie potrzebował pomocy osób bliskich sprawujących nad nim opiekę. Ważne jest, by dietetyk dostosował zalecenia do stanu zdrowia pacjenta i jego poziomu samodzielności w chorobie.

PRZYPISY

  1. Chwojnowska Z., Charzewska J., Osteoporoza – aktualne wyzwanie, "Żywienie Człowieka i Metabolizm" 35(2), 2008, 151–184.
  2. Suzin J., Szubert M., Kowalczyk-Amico K., Osteoporoza – częsty problem kobiety po menopauzie, "Prz. Menopauz." 13, 2009, 320–323.
  3. Olejniczak T., Opala T., Woźniak J. i wsp., Osteoporoza – epidemiologia, patogeneza, diagnostyka i leczenie, "Przew. Lek" 9(23), 2000, 39–47.
  4. Skop-Lewandowska A., Ostachowska-Gąsior A., Kolarzyk E., Żywieniowe czynniki ryzyka osteoporozy u osób w podeszłym wieku, "Gerontologia Polska" 20(2), 2012, 53–58.
  5. Ocena udziału witamin i składników mineralnych z suplementów w diecie osób starszych, "Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, Żywienie Człowieka i Metabolizm" 55(1), 2004, 51.ISO 690.
  6. Grant A.M., Avenell A., Campbell M.K. i wsp., RECORD Trial Group. Oral vitamin D3 and calcium for secondary prevention of low-trauma fractures in elderly people (Randomised Evaluation of Calcium or Vitamin D, RECORD): a randomised placebo-controlled trial, "Lancet" 365(9471), 2005, 1621–1628.
  7. Heike A. i wsp., Effect of Vitamin D on Falls, "JAMA" 291, 2004, 1999–2006.
  8. Heaney R.P., Calcium, dairy products and osteoporosis, "J. Am. Coll. Nutr." 19(2), 2000, 83–99.
  9. Flynn A., The role of dietary calcium in bone health, "Proc. Nutr. Soc." 62(4), 2003, 851–858.
  10. Orwell E.S., Oviatt S.K., McClung M.R., Deftos L.J., Sexton G., The rate of bone mineral loss in normal men and the effects of calcium and cholecalciferol supplementation, "Ann. Intern. Med." 112, 1990, 29–34.
  11. Szkop I., Czynniki żywieniowe a metabolizm tkanki kostnej, "Żyw. Człow. Metab." 28, 2001, 71–85.
  12. Bujko J., Bawa S., Dietoterapia i dietoprofilaktyka osteoporozy, w: Bujko J. (red.)., Podstawy dietetyki, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2006, 219–236.

O autorze

Monika Dudek-Palaczyk

CZYTAM ARTYKUŁY

Absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wydziału Lekarskiego II, kierunku Dietetyka. W ostatnich latach współpracowała jako dietetyk m.in. z Fundacją NUTRICIA (współtworząc program „Zdrowo jemy, zdrowo rośniemy”), Fundacją Junior w Poznaniu, z Poradnią Nadciśnienia Tętniczego i Poradnią Zaburzeń Metabolicznych w Poznaniu, z gabinetem medycyny estetycznej Monalisa oraz Centrum Sportu i Rekreacji Fabianowo w Poznaniu. Obecnie prowadzi poradnię dietetyczną Simply Diet Plan we Wrześni.