Nie ma dokładnych danych epidemiologicznych dotyczących rozpowszechnienia GDM. Jej częstość występowania szacuje się na 3–20%¹. Wystąpienie GDM jest związane z podwyższonym ryzykiem pojawienia się powikłań zarówno u matki, jak i dziecka. U matki najczęstszym powikłaniem, które może pojawić się w przyszłości, jest wystąpienie T2D. Szacuje się, że w czasie 5–10 lat po porodzie u co 2 kobiety z przebytą GDM rozwija się nietolerancja węglowodanów lub jawna cukrzyca¹. Badania przeprowadzone w ośrodku poznańskim wykazały, że w ciągu sześciu lat po przebyciu GDM 56,2% spośród 153 przebadanych pacjentek miało rozpoznaną nietolerancję węglowodanów lub cukrzycę⁴. Duża metaanaliza wykazała, że ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 u kobiet po przebytej GDM jest 7-krotnie wyższe niż u kobiet z normoglikemią w czasie ciąży5. Innymi matczynymi powikłaniami GDM są: nadciśnienie tętnicze i stan przedrzucawkowy, wielowodzie, cięcie cesarskie, poród przedwczesny⁶. Należy również zwrócić uwagę na to, że przebyta cukrzyca ciążowa jest jednym z głównych czynników ryzyka dla rozwoju chorób sercowo-naczyniowych wymienianych wśród otyłości, hipercholesterolemii, palenia tytoniu czy nadciśnienia tętniczego⁷.

Do najczęstszych powikłań GDM dotyczących płodu należą: makrosomia, dystocja barkowa, poród przedwczesny, kardiomiopatia, poronienie. Hiperglikemia in utero może po urodzeniu wiązać się z następującymi powikłaniami: hipoglikemia, niedojrzałość płucna, niska masa urodzeniowa, zmiany w rozwoju motorycznym, hiperbilirubinemia, hipokalcemia, hipomagnezemia oraz zwiększone ryzyko wystąpienia otyłości, zespołu metabolicznego oraz cukrzycy typu 2 w przyszłości^{3, 6}.

Skuteczna diagnostyka, jak i leczenie GDM, z uwagi na wyżej wymienione możliwe powikłania, są niezwykle istotne. Wprowadzenie odpowiedniej diety i/lub insulinoterapii pozwala na zmniejszenie ich liczby zarówno u matki, jak i u dziecka. Ważna jest także opieka specjalistyczna nad kobietą z przebytą GDM po rozwiązaniu. Prawidłowe leczenie GDM pozwala na prewencji cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego oraz chorób sercowo-naczyniowych w grupie matek i ich dzieci⁴.

Cukrzyca ciążowa rozpoznawana jest po wykonaniu doustnego obciążenia glukozą (75 g) między 24 a 28 tygodniem ciąży, kiedy jeden z wyników obciążenia jest nieprawidłowy

Ze względu na sposób leczenia można wyróżnić dwa typy GDM:

G1 – nieprawidłowa tolerancja glukozy z normoglikemią przebiegającą w warunkach przestrzegania diety,
G2 – hiperglikemia na czczo lub poposiłkowa mimo stosowania diety; konieczne leczenie dietą i insuliną⁶.

W Polsce brak jest szczegółowych wytycznych dotyczących postępowania dietetycznego u kobiet z GDM. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w swoich zaleceniach z 2017 roku mówi o następującym leczeniu dietetycznym:

• „40–50% węglowodanów (ok. 180 g węglowodanów/dobę), w diecie preferowane węglowodany o niskim indeksie glikemicznym;
• 30% białka (1,3 g/kg mc);
• 20–30% tłuszczów (w tym < 10% nasyconych);
• liczba kalorii zależna od masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej i wieku; średnie dobowe zapotrzebowanie kaloryczne wynosi około 35 kcal na kg należnej masy ciała, czyli 1500–2400 kcal u ciężarnych z prawidłową masą ciała przed ciążą;
• u pacjentek z nadwagą zaleca się stosowanie diety o kaloryczności 25–30 kcal/kg mc;
• zbyt duży przyrost masy ciała u ciężarnej z cukrzycą wiąże się z nadmiernym wzrastaniem płodu;
• zalecany przyrost masy ciała to średnio o 8–12 kg w zależności od wyjściowej masy ciała (od ok. 7 kg dla BMI > 29,0 kg/m2 do 18 kg dla BMI < 19,8 kg/m2);
• stosowanie sztucznych środków słodzących jest dozwolone, za wyjątkiem sacharyny, która przechodzi przez łożysko, a jej wpływ na płód nie jest do końca znany;
• zaleca się podawanie preparatów witaminowych ogólnie dostępnych na polskim rynku farmaceutycznym, zgodnie z zaleceniami obowiązującymi dla wszystkich ciężarnych”⁸.

Niektóre z powyższych zaleceń mogą budzić wątpliwości interpretacyjne. Nie ma rozgraniczenia dla poszczególnych kwasów tłuszczowych. Ponadto zalecane przyrosty masy ciała w czasie ciąży są wartościami zaleceń z 1990 roku. W roku 2014 Institute of Medicine opublikował nowe zalecenia dotyczące przyrostów masy ciała w czasie ciąży¹⁰.

Nowelizacja Norm Żywienia dla ludności polskiej opracowana w 2012 roku przez Instytut Żywności i Żywienia mówi o normach spożycia makro- i mikroskładników odżywczych dla kobiet w ciąży niepowikłanej⁹. Nie ma wzmianki o ciąży powikłanej GDM. Również w innych źródłach brak jest takich informacji. Można zatem przyjąć, że zapotrzebowanie energetyczne kobiet ciężarnych z GDM jest takie samo jak zdrowych ciężarnych.

Literatura zagraniczna określa ramy dla żywienia w czasie GDM¹¹. Bardzo mocno podkreśla się, że postępowanie żywieniowe w GDM to kamień węgielny całego leczenia. Brak jest jednak, również za granicą, jasnych wytycznych żywieniowych dotyczących kobiet z GDM. Mało jest również badań na ten temat, a jeśli są, to ich wyniki nie są jednoznaczne. Ponadto kryteria rozpoznania GDM i zalecenia dotyczące samokontroli różnią się od tych w Polsce. Dlatego nie jest łatwo porównywać wyniki badań polskich i zagranicznych.

Prowadzenie prawidłowego sposobu odżywiania podczas GDM jest niezmiernie ważne. Leczenie dietetyczne wraz z aktywnością fizyczną jest pierwszym rodzajem leczenia, jakie jest wprowadzane podczas pierwszej konsultacji lekarskiej. Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (ADA) zaleca zindywidualizowaną konsultację dietetyczną, która ma uwzględniać zwyczaje żywieniowe pacjentki oraz jej upodobania smakowe¹¹. Istotne jest również to, aby zaplanowane posiłki były odpowiedzią na obserwowaną w samokontroli glikemię¹¹.

Celami leczenia dietetycznego GDM są: utrzymanie normoglikemii, brak ketonurii, prawidłowy przyrost masy ciała kobiety⁶.