
Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) jest rośliną należącą do rodziny oliwkowatych (Elaeagnaceae). Jagody rokitnika, poza piękną, pomarańczową barwą, mają unikalny aromat, na który składa się ok. 45 lotnych związków.
Jego łacińska nazwa wywodzi się od greckich słów: hippos – koń oraz pháo − lśniący, gdyż już w starożytnej Grecji znany był jako środek leczniczy dla koni.
Terapeutyczne właściwości rokitnika zostały zapisane nawet w traktacie medycyny tybetańskiej Cztery tantry medycyny z VII w. p.n.e., gdzie zalecano jego stosowanie w celu łagodzenia kaszlu, gaszenia pragnienia, poprawy krążenia krwi, usuwania skrzepów krwi oraz zatrzymywania biegunki1.
Rokitnik rośnie głównie w Europie, na wybrzeżu Morza Bałtyckiego, oraz na Kaukazie, w Azji Środkowej, Chinach, Mongolii i na Syberii. Jest fascynującą rośliną o licznych właściwościach, jednak wciąż wydaje się niedoceniany bądź nieco zapomniany. Ciekawostką jest, że jako jeden z nielicznych owoców zawiera w swoim miąższu olej1, 2.
Właściwości rokitnika
Soczyste i miękkie owoce rokitnika są ubogie w cukry (zawartość 2,7–5,8%, zależna od stopnia dojrzałości), zawierają za to kwasy, m.in. jabłkowy, cytrynowy, winowy oraz 17 fenolokwasów. W soku z rokitnika znajdują się aminokwasy egzogenne, takie jak: walina, izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, treonina oraz fenyloalanina. Wspomniane wcześniej tłuszcze znajdują się w miąższu i nasionach rokitnika. Największa ilość tych nienasyconych kwasów tłuszczowych znajduje się w nasionach. Jest w nich jednak mniej tokoferoli i karotenu w porównaniu z ich zawartością w częściach miękkich owocu. Ok. 86% kwasów tłuszczowych pozyskiwanych z nasion stanowią kwas linolowy, α-linolenowy oraz oleinowy. Tłuszcz ten zawiera także znaczną ilość fitosteroli, których zawartość w nasionach waha się od ok. 0,9 do 1%1.
W badaniach wykazano, że olej z rokitnika obfituje w substancje o działaniu prozdrowotnym, m.in. kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 i n-6, tokoferole, karotenoidy, fitosterole, wykazując nie tylko wysoką aktywność przeciwutleniającą, ale również antyaterogenną i ochronną w stosunku do serca3-5. W tabeli 1 przedstawiono wpływ stosowania rokitnika zwyczajnego na układ krążenia, na podstawie przeprowadzonych badań.
Tabela 1. Rokitnik zwyczajny a praca układu krążenia2, 6.
Dawka rokitnika zwyczajnego
|
Obiekt/model badawczy
|
Rezultat stosowania
|
28 g owoców rokitnika (90 dni stosowania) |
229 dorosłych zdrowych osób |
|
0,7 g/kg/dobę sproszkowanych owoców rokitnika (60 dni stosowania) |
szczury z nadciśnieniem tętniczym podatne na udar mózgu |
|
150 mg/kg/dobę wyciągu z nasion rokitnika | szczury karmione sacharozą |
|
9,7 mg/kg/dobę rokitnika
|
psy z ostrą niewydolnością serca
|
|
1 ml/dobę oleju z nasion rokitnika (90 dni stosowania) |
króliki karmione dietą o wysokiej zawartości cholesterolu |
|
500 μg/ml ekstraktów z owoców i liści rośliny | in vitro (model limfocytów ze stresem oksydacyjnym) |
|
400 mg/kg/dobę ekstraktu z resztek nasion rokitnika (30 dni stosowania) |
szczury z cukrzycą |
|
koncentrat składający się z borówek wysokich i rokitnika zwyczajnego (suplement diety) | 30 dzieci z cukrzycą typu 1 |
|
5 g/dobę oleju z rokitnika (30 dni stosowania) |
12 zdrowych mężczyzn o normalniej ilości lipidów we krwi |
|
Owoce rokitnika stanowią bogate źródło składników mineralnych. Części miękkie zawierają sporo potasu (168–219 mg/100 g), magnez (8,3–9,5 mg/100 g), wapń (5–7,2 mg/100g) i żelazo (od 1,24 mg/100 g), a także pierwiastki śladowe1. Jak na owoce mają także pokaźną ilość witamin, gdyż zawierają średnio: 900 mg/dl witaminy C (znacznie więcej niż w przypadku większości roślin jagodowych i sadowniczych), do 60 mg/dl prowitaminy A, tokoferole (do 160 mg/dl), kwas foliowy (do 0,79 mg/dl), witaminę K1 (0,9–15 mg/100 g) oraz witaminy z grupy B: B1 (0,016–0,035 mg/100 g), B2 (0,03-0,05 mg/100 g), B6 (do 0,079 mg/100g)1, 7.
Związki zawarte w rokitniku przyczyniają się do obniżenia stężenia cholesterolu oraz glukozy we krwi, zmniejszenia ciśnienia oraz agregacji płytek, wpływając na zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Dodatkowo rokitnik ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, cytoochronne i antystresowe. W badaniach wykazuje się przydatność rokitnika w leczeniu chorób nowotworowych, chorób skóry, wrzodów żołądka, stanów zapalnych, urazów ścięgien i więzadeł, zakrzepicy czy cukrzycy8, 9.
Obecnie na polskim rynku można dostrzec nieco więcej produktów z rokitnika lub z dodatkiem rokitnika, w tym soki i nektary, dżemy, przyprawy do mięs, wina. Nadal jednak jego właściwości są mało znane wśród konsumentów, a zdecydowanie warto przyjrzeć się bliżej tej roślinie i śledzić pojawiające się wyniki badań z zastosowaniem rokitnika u ludzi.