Nowotwory okolicy pola trzustkowo- -dwunastniczego wywodzą się z głowy trzustki, dalszego odcinka przewodu żółciowego wspólnego lub brodawki Vatera. Gruczolakorak przewodowy stanowi około 95% zewnątrzwydzielniczych złośliwych nowotworów trzustki. Około ⅔ guzów rozwija się w głowie trzustki, a pozostałe w trzonie i ogonie. Przebieg leczenia i rokowanie raków brodawki Vatera zależą od lokalizacji anatomicznej i typu histologicznego. Nowotwory wywodzące się z dystalnego odcinka przewodu żółciowego są bardziej agresywne, a ich przebieg jest podobny jak w raku trzustki2.
Zarówno w Polsce, jak i na świecie wyniki leczenia raka trzustki są niezadowalające. Odsetek 5-letnich przeżyć stanowi około 5%, a wskaźnik umieralności jest zbliżony do wskaźnika zachorowalności. Przyczyną tego jest znaczna agresywność nowotworu oraz brak wczesnych objawów, co powoduje, że większość chorych jest diagnozowana zbyt późno. Szacuje się, że tylko u około 20–30% chorych możliwe jest podjęcie próby radykalnego leczenia operacyjnego, a 5-letnie przeżycie po operacji nie przekracza 20%. Rokowania u chorych leczonych chirurgicznie zależą głównie od doszczętności resekcji, w tym stanu marginesów okrężnych, a także od rozmiaru guza, zajęcia węzłów chłonnych, naciekania naczyń i nerwów oraz typu histologicznego2, 3.
W leczeniu raka trzustki u niektórych chorych po resekcji stosowana jest uzupełniająca chemioterapia, która przynajmniej 2-krotnie zwiększa odsetek przeżyć 5-letnich. Radykalne leczenie operacyjne jest możliwe tylko w I stopniu zaawansowania i u niektórych chorych w II stopniu zaawansowania. U chorych na nieoperacyjnego raka trzustki stosuje się chemioterapię samodzielnie lub w skojarzeniu z radioterapią. U części chorych leczenie neoadjuwantowe może umożliwić resekcję2.
Średni czas przeżycia chorych na zaawansowanego raka trzustki wynosi około 6 miesięcy.
Leczenie paliatywne może wydłużyć czas przeżycia i poprzez kontrolę objawów poprawić jakość życia. Chorym z rozpoznaniem raka trzustki towarzyszą silne objawy bólowe oraz często również problemy żywieniowe, a w konsekwencji niezamierzona utrata masy ciała. Z tych powodów poza leczeniem przeciwnowotworowym ważne jest postępowanie objawowe i interwencja dietetyczna2, 3.
CZYNNIKI RYZYKA ROZWOJU NOWOTWORÓW TRZUSTKI
Głównymi czynnikami ryzyka zachorowania na raka trzustki jest otyłość i brak aktywności fizycznej oraz palenie tytoniu i spożywanie alkoholu. Większa zapadalność na nowotwory trzustki związana jest z niektórymi zespołami o podłożu genetycznym, np. zespołem dziedzicznego przewlekłego zapalenia trzustki, dziedzicznym rakiem jelita grubego niezwiązanym z polipowatością, mutacjami w genach BRCA1 lub BRCA2, zespołem Peutza-Jeghersa, a także rodzinnym zespołem znamion atypowych. Osoby z obciążonym wywiadem rodzinnym mają 18-krotnie większe ryzyko zachorowania na raka trzustki niż populacja ogólna. Guzy brodawki Vatera mogą występować sporadycznie, głównie u osób starszych lub obciążonych genetycznie (rodzinna polipowatość gruczolakowata lub zespół Lyncha). Częściowo mają charakter łagodnego gruczolaka2, 4.
Nowotwory trzustki w Polsce stanowią 2,2% wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn i 2,4% u kobiet. Gruczołowy rak brodawki Vatera występuje rzadziej i stanowi około 0,2% nowotworów przewodu pokarmowego i 7% nowotworów okolicy okołobrodawkowej. Ryzyko zachorowania na raka trzustki jest większe u mężczyzn i rośnie z wiekiem1.
