Szacuje się, że około 20% populacji zmienia swoją dietę z powodu nadwrażliwości pokarmowej, czyli niepożądanej reakcji organizmu występującej po spożyciu pokarmów dobrze tolerowanych przez osoby zdrowe. Ze względu na mechanizmy działania, a także postępowanie, nadwrażliwość pokarmowa została podzielona na:

• alergie pokarmowe – patomechanizm o podłożu immunologicznym,
• nietolerancje pokarmowe – mechanizmy nieimmunologiczne.

Alergie pokarmowe

Dokładny podział alergii pokarmowych przez wiele lat budził różne spory. Obecnie przyjmuje się (wg National Institute of Allergy and Infectious Diseases, 2010), że podział ten wynika z patomechanizmów niepożądanej reakcji na pokarmy i dzieli się na:

• IgE-zależne
• IgE-niezależne
• mieszane (zarówno IgE-zależne, jak i IgE-niezależne),
• komórkowe.

W patogenezie alergii pokarmowych główną rolę odgrywają przeciwciała IgE. W odpowiedzi na antygen (alergen pokarmowy) aktywowane są komórki Th2 (limfocyty T pomocnicze), które powodują uwalnianie cytokin prozapalnych. Uwolnione cytokiny pobudzają limfocyty B, które wyzwalają produkcję przeciwciał IgE. Z kolei gdy przeciwciała IgE połączą się z antygenem (alergenem pokarmowym), dochodzi do wydzielania przez komórki tuczne mediatorów zapalnych i amin biogennych, takich jak histamina, tyramina, serotonina. Mediatory te, a szczególnie histamina, są odpowiedzialne za objawy alergiczne. Przedstawiony powyżej mechanizm to typ IgE-zależny i odpowiada za 90% alergii pokarmowych. Zaliczany jest do typu I alergii, tzw. anafilaktycznego, który objawia się bardzo szybko, zazwyczaj do 2 godzin od spożycia alergenu^{1, 2}.

Pozostałe trzy rodzaje alergii o podłożu immunologicznym stanowią jedynie około 10% przypadków wszystkich alergii pokarmowych i ich dokładne mechanizmy powstawania zostaną omówione w oddzielnym artykule.

Alergeny pokarmowe

Alergia pokarmowa może być wywołana prawie przez każdy produkt. U dorosłych alergię wywołują głównie produkty pochodzenia roślinnego, u dzieci zaś − głównie produkty pochodzenia zwierzęcego. Biorąc pod uwagę częstość występowania alergii pokarmowych, wśród produktów najczęściej alergizujących można wymienić następujące: białko jaja, orzeszki ziemne, ryby, mleko krowie, soja/soczewica/groszek, wołowina, skorupiaki, musztarda, orzechy laskowe, orzechy kokosowe, szynka. Należy zwrócić uwagę na to, że orzeszki ziemne są jednym z najsilniejszych alergenów – mogą objawiać się silną reakcją anafilaktyczną zagrażającą życiu¹⁻³.