W Europie choroba ta dotyka 1–2% społeczeństwa, a w krajach wysoko rozwiniętych na dnę moczanową cierpi nawet 4,5–12% ludności. Skaza moczanowa częściej występuje u mężczyzn (5–28/1000) aniżeli u kobiet (1–6/1000), co związane jest z ochronnym działaniem estrogenów u płci żeńskiej. Wzrost zapadalności na tę chorobę następuje po 40. roku życia u mężczyzn, a u kobiet po okresie menopauzy. W przeszłości skaza moczanowa nazywana była „chorobą bogaczy” czy „chorobą królów”, co związane było z dużą ilością spożywanego pokarmu i wypijanego alkoholu. Poza predyspozycjami genetycznymi na rozwój dny moczanowej wpływ mają także czynniki socjoekonomiczne związane z polepszeniem standardu życia. Do rozwoju dny moczanowej przyczynia się głównie niezdrowy styl życia związany z niewłaściwą dietą, niskim poziomem aktywności fizycznej, nieodpowiednią farmakoterapią czy współwystępowaniem wielu chorób (otyłość, cukrzyca, hiperlipidemia, nadciśnienie tętnicze)1,2,3,4,5,6.
Patogeneza dny moczanowej
Dna moczanowa związana jest z występowaniem hiperurykemii, a więc podwyższonego stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi. Górna granica poziomu tego kwasu w surowicy u mężczyzn nie powinna być większa niż 5,2 mg/dl (310 µmol/l). W przypadku kobiet ilość kwasu moczowego nie powinna przekraczać 4,0 mg/dl (240 µmol/l) przed okresem przekwitania, a po menopauzie wartość ta winna być nie większa niż 4,7 mg/dl (280 µmol/l). Wynika to z ochronnego działania estrogenów na wzrost urykemii w organizmie kobiet. O hiperurykemii mówi się wówczas, gdy poziom kwasu moczowego w surowicy krwi przekracza 7,0 mg/dl (420 µmol/l). Jeśli stężenie tego związku wynosi ponad 9,0 mg/dl (540 µmol/l) może pojawić się moczanowe zapalenie stawów. Całkowita zawartość kwasu moczowego w organizmie człowieka wynosi 1200 mg, a jego dobowe wydalanie przez nerki powinno mieścić się w granicach 700–800 mg1,2,5,6,7.
Kwas moczowy jest końcowym produktem rozkładu związków purynowych. Związki te mogą pochodzić z bezpośredniej syntezy w ustroju człowieka bądź ze spożytych pokarmów i rozkładu kwasów nukleinowych. Proces rozpadu kwasu moczowego przeprowadza enzym – oksydaza ksantynowa. Jednakże w organizmie człowieka nie ma enzymu urykazy, która w dalszym ciągu katalizuje powstały kwas moczowy do związku rozpuszczalnego – alantoiny. W końcowym etapie kwas moczowy w większości jest usuwany przez nerki, a śladowe jego ilości są wydalane wraz z kałem8. Puryny są podstawowymi składnikami kwasów nukleinowych, biorą udział w zapisywaniu informacji genetycznej, wchodzą w skład koenzymów (NAD, NADP, FAD) uczestniczących w licznych przemianach metabolicznych ustroju. Na całą zawartość związków purynowych w organizmie człowieka składa się zarówno ilość spożyta w postaci pokarmów bogatopurynowych w codziennej diecie, jak również rozkład wielu związków w trakcie procesów metabolicznych. Dostarczone wraz z pożywieniem kwasy nukleinowe są rozkładane przez enzymy przewodu pokarmowego do adeniny i guaniny. Wymienione zasady azotowe mogą być następnie bezpośrednio wchłonięte do krwiobiegu bądź mogą ulegać dalszym przemianom do kwasu moczowego, który następnie ulega wydalaniu wraz z kałem. Jednakże większa część związków należących do puryn ulega w ustroju wchłanianiu w przewodzie pokarmowym, a następnie metabolizowaniu w wątrobie do kwasu moczowego, który w dalszej kolejności jest usuwany przez nerki1,2.
Dna moczanowa, zwana również skazą moczanową, jest schorzeniem charakteryzującym się występowaniem stanów zapalnych głównie w obrębie stawów, ale także w okolicy tkanek miękkich czy nerek. Główną przyczyną choroby jest podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi. Skutkiem tego jest odkładanie się w płynie stawowym kryształków moczanu jednosodowego, które następnie gromadzą się w postaci złogów i indukują stan zapalny.
