Proporcje produkowanych w świetle jelita kwasów różnią się znacznie od siebie. W największej ilości syntetyzowany jest kwas octowy, kolejno kwas propanowy i masłowy, odpowiednio w stosunku 60:25:15. Mimo iż ilość wytwarzanego w jelicie grubym kwasu masłowego jest najmniejsza, to właśnie związek ten stanowi podstawowe źródło energii dla kolonocytów i jest substratem niezbędnym do wzrostu i różnicowania się komórek nabłonka jelitowego. Co ciekawe, dynamika produkcji kwasu masłowego jest znacznie zróżnicowana w poszczególnych odcinkach jelita grubego. I tak najszybciej kwas masłowy wytwarzany i absorbowany jest w okrężnicy wstępującej, a stosunkowo wolno zachodzi jego synteza w esicy i odbytnicy. Fizjologiczne stężenie kwasu masłowego w okrężnicy waha się między 1 a 10 mmol/l1,2.
PRODUKTY BOGATE W NIESTRAWNE WĘGLOWODANY
Kwas masłowy może być naturalnie produkowany przez bakterie bytujące w okrężnicy na drodze fermentacji niestrawnych węglowodanów, do których zalicza się głównie nierozpuszczalne frakcje błonnika pokarmowego i skrobię oporną. Do produktów szczególnie bogatych w niestrawne węglowodany zalicza się przede wszystkim: pełnoziarniste produkty zbożowe, płatki owsiane i otręby pszenne, makaron razowy, brązowy ryż, nasiona roślin strączkowych, warzywa (buraki, marchew, kapusta, szpinak, ziemniaki, pomidory), owoce suszone i świeże (porzeczki, jeżyny, czarne jagody, śliwki, gruszki, jabłka, kiwi) czy orzechy. Związek ten występuje także w niektórych produktach spożywczych, jak mleko, nabiał, produkty fermentowane (ogórki, kapusta, soja) czy twardych serach. Jednakże ilość dostępnego w tych produktach kwasu masłowego jest niewielka i nie ma znaczącego wpływu na nabłonek przewodu pokarmowego. Ponadto do innych związków rozkładanych przez drobnoustroje zasiedlające jelita zalicza się także stanowiącą prebiotyk inulinę, oligofruktozę, laktozę, rafinozę, stachiozę czy alkohole jak mannitol czy sorbitol3,4. Fermentacji ulegają również substancje pochodzenia endogennego, do których zalicza się oligosacharydy i mucyny będące podstawowym źródłem SCFAs dla noworodków i niemowląt. Do bakterii biorących udział w endogennym wytwarzaniu SCFAs należą przede wszystkim: Fusobacterium spp., Clostridium spp., Butyrivibrio spp., Eubacterium spp., Faecalibacterium prausnitzii, Roseburia intestinalis czy Megasphaera elsdenii1,4.
O wpływie kwasu masłowego na zachowanie prawidłowej integralności i funkcji jelita świadczą badania naukowe prowadzone już od ponad 40 lat. W jednej z prac Roedigera na podstawie uzyskanych wyników można było wnioskować, że kwas masłowy wykazuje pozytywny wpływ na prawidłowy wzrost komórek jelita grubego. Efekty doświadczeń klinicznych nad kwasem masłowym stały się centrum zainteresowania wielu naukowców i lekarzy w wykorzystaniu tej substancji w prewencji wielu chorób i dolegliwości5.
Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym głównie kwas masłowy, wykazują wiele istotnych funkcji fizjologicznych w ustroju człowieka. Odbywa się to zarówno na poziomie bezpośredniego wpływu na strukturę i funkcjonalność ściany przewodu pokarmowego, jak również pośrednio poprzez działanie na inne tkanki i narządy.
Kwas masłowy zaliczany jest obok kwasu octowego i propanowego do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (ang. Short Chain Fatty Acids – SCFAs). Związki te stanowią produkt beztlenowej fermentacji bakteryjnej węglowodanów nieulegających rozkładowi enzymatycznemu w przewodzie pokarmowym. W ciągu doby ilość produkowanych SCFAs w jelicie grubym mieści się w granicach 300–400 mmol.
