Część 1: Charakterystyka i mechanizmy działania
Przewlekły stres i towarzyszące mu zaburzenia równowagi oksydacyjnej stanowią istotne czynniki ryzyka rozwoju chorób metabolicznych, w tym otyłości i cukrzycy typu 2. Coraz większe zainteresowanie budzą adaptogeny – naturalne substancje roślinne, które poprzez regulację osi podwzgórze– przysadka–nadnercza oraz działanie antyoksydacyjne mogą wspierać organizm w adaptacji do stresu i przywracaniu homeostazy.
Stres to fundamentalny czynnik ryzyka w patogenezie chorób metabolicznych1. W warunkach przewlekłej ekspozycji na czynniki stresowe dochodzi do deregulacji osi neuroendokrynnej i neuroimmunologicznej1,2. Konsekwencją tego jest trwale podwyższone stężenie kortyzolu, co bezpośrednio koreluje z upośledzeniem funkcji kognitywnych oraz pojawieniem się zaburzeń w obrębie hormonów steroidowych3. Doprowadza to do stanu określanego jako przeciążenie allostatyczne, które stanowi podłoże dla rozwoju chorób dietozależnych, w tym cukrzycy typu 2 (T2DM) czy otyłości4–6.
Równowaga redoks jest fundamentalnym warunkiem homeostazy komórkowej, a jej zaburzenie, określane jako stres oksydacyjny, stanowi jeden z kluczowych elementów patogenezy chorób metabolicznych, jak również procesów starzenia1. Stres oksydacyjny indukuje insulinooporność, doprowadza do dysfunkcji mitochondriów w przebiegu otyłości oraz wpływa dodatnio na apoptozę komórek β-trzustki w przebiegu T2DM7–10. Na poziomie OUN procesy te, określane są mianem neurozapalenia i mogą leżeć u podstaw zaburzeń lękowych i depresyjnych10,11. Molekularnie stres oksydacyjny prowadzi do aktywacji czynników transkrypcyjnych (jak NF-κB i FoxO), co z kolei nasila przewlekły stan zapalny (inflammaging), który może być związany z rozwojem miażdżycy1.
Adaptogeny z kolei definiuje się jako substancje pochodzenia naturalnego, które wykazują działanie normalizujące, zwiększając odporność organizmu na czynniki stresogenne2,3. Ich mechanizm działania związany jest z regulacją osi podwzgórze–przysadka–nadnercza (HPA) oraz kluczowych mediatorów, takich jak kortyzol, neuropeptyd Y (NPY) czy białka szoku cieplnego jak Hsp701,12. Ponadto adaptogeny wykazują działanie antyoksydacyjne poprzez aktywację szlaku Nrf2/ARE, co skutkuje indukcją enzymów II fazy w przebiegu procesów biotrasformacji1.
Celem niniejszego przeglądu jest przybliżenie roli i mechanizmów działania adaptogenów jako potencjalnych czynników mających zastosowanie w dietoterapii i prewencji zaburzeń metabolicznych. Szczególny nacisk położono na kliniczne aspekty ich zastosowania, tak aby czytelnik zyskał ogólny pogląd na możliwości zastosowania tej grupy fitoterapeutów.
Część 1: Charakterystyka i mechanizmy działania
Przewlekły stres i towarzyszące mu zaburzenia równowagi oksydacyjnej stanowią istotne czynniki ryzyka rozwoju chorób metabolicznych, w tym otyłości i cukrzycy typu 2. Coraz większe zainteresowanie budzą adaptogeny – naturalne substancje roślinne, które poprzez regulację osi podwzgórze– przysadka–nadnercza oraz działanie antyoksydacyjne mogą wspierać organizm w adaptacji do stresu i przywracaniu homeostazy.
Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu człowieka – wspierają pracę serca, mózgu i układu odpornościowego, a także pomagają w regulacji stanów zapalnych. Ich biologiczne właściwości, zróżnicowane źródła oraz złożony proces produkcji suplementów budzą coraz większe zainteresowanie nie tylko naukowców, ale i świadomych konsumentów.
Selen to pierwiastek śladowy o kluczowym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, zwłaszcza pracy tarczycy i układu odpornościowego. Niedobór selenu, często współistniejący z deficytem jodu, może prowadzić do poważnych zaburzeń, takich jak endemiczny kretynizm śluzowaty czy autoimmunologiczne choroby tarczycy.
Bolesne miesiączkowanie, znane jako dysmenorrhea, dotyka znaczną część kobiet w wieku rozrodczym, istotnie wpływając na ich codzienne funkcjonowanie i jakość życia. W świetle najnowszych badań coraz większą rolę w łagodzeniu dolegliwości przypisuje się odpowiednio zbilansowanej diecie o działaniu przeciwzapalnym
